وارونگی هوا (Inversion)

• جعفر پیشدادی
• سه شنبه 23 آذر، 1400
• 1437 بازدید

وارونگی هوا (Inversion)

وارونگی هوا (Inversion)

در شرايط عادي در لايه تروپوسفر يعني اولين لايه مجاور زمين هر چه از سطح زمين فاصله بگيريم و به طرف بالا پيش برويم هوا سردتر مي‌شود.

اگر وضعيت توزيع عمودي دما در اين لايه برعکس بشود به آن وارونگي دما مي‌گويند به عبارت ساده در لايه تروپوسفر هميشه و همه جا و در شرايط عادي هواي مجاور زمين گرم‌تر و هواي لايه‌هاي بالاتر سردتر است و اما وارونگي دما زماني است که اين شرايط وارونه يا برعکس بشود يعني وارونگي دما دلالت دارد بر اينکه هواي مجاور زمين سردتر از هواي لايه‌هاي بالاتر باشد.

.وقوع وارونگي دما به خودي خود يک پديده کاملا طبيعي است و هيچ خطري را متوجه انسان و جانداران نمي‌کند اما امروزه و به خصوص در شهرهاي بزرگ و صنعتي رخ دادن اين پديده موجب تراکم و افزايش آلودگي مي‌گردد

علت اين قضيه هم روشن است در شرايط عادي همواره هواي سرد لايه‌هاي بالا به علت سنگيني به سمت پايين حرکت مي‌کند و هواي گرم مجاور زمين به علت سبکي به سمت بالا مي‌رود يعني در شرايط عادي همواره يک نوع جابه‌جايي عمودي هوا وجود دارد.

بنابراين آلاينده‌هايي که از طرق مختلف وارد هوا مي‌گردند در همان هواي مجاور زمين باقي نمي‌مانند بلکه از طريق جابه‌جا شدن صعودي هوا مي‌روند در لايه‌هاي مختلف جو پراکنده مي‌شوند اما وقتي وارونگي دما رخ مي‌دهد آلاينده‌ها وارد هواي سرد سنگين مجاور زمين مي‌گردند و چونکه جابه‌جايي هوا وجود ندارد ميزان اين آلاينده‌ها در هواي ساکن و راکد مجاور زمين به حداکثر ممکن مي‌رسد.

بدين‌ ترتيب وارونگي موجب افزايش شديد آلاينده‌ها در آن بخش از اتمسفر مي‌گردد که مردم لحظه‌به‌لحظه براي ادامه حيات خود به اکسيژن آن نياز دارند و البته در چنين شرايطي مجبور مي‌شوند که با هر دم و بازدمي مقاديري از گازهاي خطرناک و ذرات سرب را هم استنشاق و وارد ريه‌هاي خود کنند. وجود هوای سرد و خشک که باعث جذب تشعشع جزئی حرارت زمین می‌گردد.

انواع وارونگی هوا :

1. از نظر موقعیت مکانی

اینورژن سطح زمین surface Inversion

اینورژن سطوح فوقانی upper inversion

2. از نظر چگونگی پیدایش

اینورژن تشعشعی:Radiation Inversion متداول ترین نوع اینورژن می باشد که در روی خشکی در شبهای بدون ابر و باد بوجود می آید. زمین در طی شب گرمای خود را با تششع زمینی (طول موج بلند) از دست می دهد و لایه های مجاور خود را سرد می نماید در نتیجه قسمت زیرین اتمسفر سرد تر از بالا می شود و باعث پیدایش اینورژن می گردد.

اینورژن جبهه ای Frontal Inversion

حرکت هوای سرد در زیر هوای گرم یا لغزش هوای گرم روی هوای سرد باعث ایجاد دمای معکوس در لایه ای از اتمسفر می شود که به آن اینورژن جبهه ای می گویند

اینورژن توربلانسی turbulence inversion اگر باد گرمی روی آب سرد وزش نماید تا چند پایی حالت اینورژن بوجود می آورد، که به آن اینورژن توربلانسی یا اغتشاشی می گویند. نوع دیگری از اینورژن وجود دارد که در یک لایه جو دما نسبت به ارتفاع تغییر نمی کند، بلکه ثابت می ماند، این لایه را هم دما (Isothermal) 

عوامل ایجاد آلودگی هوا:

• وجود هوای سرد و خشک که باعث جذب تشعشع جزئی حرارت زمین می‌گردد

• آسمان صاف و بدون ابر که عمل تشعشع را سرعت می بخشد

• هوای آرام و بدون باد که باعث عدم تداخل هوای سرد و گرم شود